2. De weg naar de lancering

De ESA mag jaarlijks één astronaut leveren aan het ISS, op basis van de bijdrage  van het Europese ruimtevaartorganisatie aan het internationale ruimtestation. Dat schiet niet op, volgens André Kuipers. Vooral het contrast met het Amerikaanse ruimteprogramma is schrijnend. ‘De NASA heeft elk jaar een nieuwe groep astronauten nodig, de ESA eens in de tien à vijftien jaar.’  Dit is een podcast van BNR & Quest. Je vindt alle afleveringen in de BNR app, of wekelijks twee afleveringen via alle bekende platformen. Zweef nog even verder met Andre door de ruimte met zijn wekelijkse column op Quest.nl. Afhankelijk van je bijdrage aan het ISS mag je meer mensen leveren voor experimenten aan boord je krijgt. Europa mag op basis van het aandeel van 8 à 9 procent van het budget jaarlijks één astronaut leveren. Dat betekent dat de afgelopen veertig jaar eigenlijk maar vier lichtingen uit de ESA zijn toegelaten, zegt Kuipers. ‘In de eerste groep van ESA-astronauten hadden we Wubbo Ockels, Nederlands eerste astronaut, ik zat in de tweede groep — al behoorde ik in eerste instantie niet bij de zes geselecteerden.’  In 2006 kwam de derde groep, zegt Kuipers, en dat zijn de mensen die nu vliegen. Pas twee jaar geleden werd een vierde groep geselecteerd. Dat betreft de professionele astronauten die in dienst zijn van het ISS, die reparaties en onderhoud plegen en wellicht nog eens naar de maan zullen gaan. ‘Dus ik heb het niet over de commerciële astronauten, die betalen voor hun vlucht.’ De uiteindelijke selectie van astronauten is grotendeels politiek en mede afhankelijk van het aandeel in de ESA-bijdrage. Er zitten altijd astronauten bij de selectie uit de drie grootste landen, Frankrijk, Duitsland en Italië. De verdere selectie gebeurt in nauw overleg met de verschillende agentschappen, waarbij wordt gekeken naar een goede balans, zegt Kuipers. ‘Dus geen twee kapiteins op een schip, een mix van volgers en leiders en een mix van ervaren en nieuwe mensen.’  Het hele proces begon voor Kuipers met het sturen van een ouderwetse sollicitatiebrief, nog getikt op een oude typmachine. Na een verlossend telefoontje mocht hij beginnen aan het selectieproces, met onder meer diverse tests en interviews. Die verliepen voorspoedig – op een incidentje met een omgestoten glas jus d’orange na. ‘Tot mijn verbazing werd ik gebeld dat ik door was naar de volgende ronde. Ik weet nog waar ik was toen ik gebeld werd: thuis, om een presentatie met allerlei dia’s voor te bereiden, over ruimtevaart.’  Coördinator van medische experimenten  Maar met het bereiken van status van astronaut heb je nog geen recht op een ruimtevlucht. Aanvankelijk was Kuipers niet toegelaten tot de tweede lichting uitverkoren ESA-astronauten, die volgde op de lichting met Wubbo Ockels. Hij had het voordeel dat hij al voor ESA ESTEC in Noordwijk, waar hij onder meer medische experimenten coördineerde voor de Space Shuttle en het Russische ruimtestation MIR. Op een gegeven moment werd Kuipers ook ingezet voor vluchten van collega’s.  Één van die collega’s was de Belg Frank De Winne, die hij begeleidde vanuit Koroljov, het grote vluchtleidingscentrum. Als reserve-astronaut begeleidde hij de vlucht vanuit het ‘Sovjet-style’ hotel, waar hij een telefoontje kreeg van de Europese baas van het ruimtestation. ‘Die belde me op dat ik een vlucht had en dat ik een jaar later mijn eigen ruimtevlucht zou maken. Ja, dat zijn bijzondere momenten. En je weet jaren later ook nog precies waar je was toen je zo’n telefoontje kreeg.’   Er zit wel degelijk een factor geluk in die selectie, zegt Kuipers: een stapel met statussen van ongeveer een meter wordt vrij grof teruggebracht tot vijf centimeter. Het pakte goed uit voor Kuipers. ‘Je moet in de toekomst kunnen kijken, en zien of iemand over tien jaar een goede astronaut is, medisch en psychologisch. Ik denk dat ik uitgekozen ben omdat ik breed geïnteresseerd was in wetenschap, avontuurlijk maar geen waaghals ben, én gezond. Dan kom je bovendrijven als grootste gemene deler, een allrounder.’  Over Kuipers en de Kosmos Dit is een verhaal over dromen. Het verhaal van de kleine André Kuipers, een jongetje met een bril uit Kattenburg, die geïnspireerd door de sciencefiction-boekjes die hij van zijn oma kreeg, er alles aan deed om zijn droom in vervulling te laten gaan. De aarde zien, vanuit de ruimte. In Kuipers en de Kosmos vertelt André zelf zijn onwaarschijnlijke verhaal. Hij neemt je mee op een onvergetelijke reis die begint in Sterrenstad, het legendarische trainingscentrum voor kosmonauten, buiten Moskou, waar Yuri Gagarin zelf zijn opleiding volgde. In acht afleveringen hoor je hoe je als Nederlander astronaut wordt, hoe de loodzware training eruit ziet, hoe het voelt om in een raket door de dampkring te gaan. André vertelt je alles over het wonderbaarlijke leven aan boord van het Internationale Ruimtestation, waar hij als enige Nederlander twee keer verbleef. Wat doet het met je om de zon zestien keer per dag op te zien komen en weer neer te gaan? Hoe bereid je jezelf, en je gezin, voor op het idee dat je misschien nooit meer terug komt? En hoe voelt het om de aarde te zien vanuit de uitkijkkoepel in het ISS? Laat je meevoeren in het verhaal van André, verteld op een manier zoals je het nog nooit hebt gehoord. In André’s eigen woorden kom je dichterbij een raketlancering, het ISS, Sterrenstad en het oneindige heelal dan je ooit geweest bent. Abonneer je nu op Kuipers en de Kosmos, en mis geen aflevering.   Over André   Het ruimtevaartavontuur van André Kuipers (1958) begon toen hij twaalf was en sciencefictionboekjes kreeg van zijn oma. Hij wist het zeker: ooit zal ik zelf de aarde vanuit de ruimte bekijken. Zijn hele carrière stond in het teken van de ruimtevaart. Na een studie geneeskunde werd hij keuringsarts bij de Koninklijke Luchtmacht, waar hij onderzoek deed naar ruimtelijke desoriëntatie bij vliegers en ruimteziekte bij astronauten. Daarna ging hij aan de slag als arts en wetenschappelijk onderzoeker bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In 1998 werd hij door de ESA geselecteerd als astronaut en opgenomen in het Europese astronautencorps. Na ajren van training vloog hij in 2004 zijn eerste missie naar het ISS. Die missie duurde elf dagen. Zijn tweede missie, zeven jaar later, was een stuk langer. Toen bleef hij 193 dagen in de ruimte. Sinds zijn terugkomst maakte hij onder meer theatervoorstellingen televisieprogramma’s over de ruimtevaart. Op 4 oktober 2024 gaat zijn film Beyond in de Ziggo Dome in première. Beyond toont André de oneindige schoonheid van onze aarde, gezien vanuit de ruimte door de ogen van een astronaut. Beyond  is vanaf 10 oktober in heel Nederland in de bioscoop te zien.   Over de makers  Kuipers en de Kosmos is een podcast van BNR en Quest, gemaakt door André Kuipers en Connor Clerx.   Redactie: Diederik de Groot met hulp van Sander Koenen  Interviews en montage: Connor Clerx   Muziek en sounddesign: Gijs Friesen en Connor Clerx   Mixage: Gijs Friesen   Eindredactie: Manon van der Knaap-Hartig  Krijg je geen genoeg van André’s verhalen over de ruimtevaart? Lees dan ook zijn column in Quest.  See omnystudio.com/listener for privacy information.